Türkiye’nin İsveç’in üyeliğine yönelik onay sürecini başlatma kararı almasının yankıları sürerken önceki gün iki ülke arasında varılan anlaşma NATO Zirvesi’ndeki havayı da değiştirdi. Beklentiler konuya ilişkin temaslarda gerginliğin tırmanabileceği ve müzakerelerin son dakikaya kadar süreceği yönündeydi. Zirve öncesindeki kararla ciddi rahatlama yaşandı. Anlaşma sağlanmasında önemli rol oynayan NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, “En önemli mesaj bu zirvenin daha başlamadan tarih yazdığıdır çünkü artık İsveç’in üyeliği söz konusu” dedi.
MECLİS SÜRECİ BEKLENİYOR
İsveç’in NATO’ya tam üye olacak olmasının NATO’nun tamamı için iyi olduğunu söyleyen Stoltenberg, “Bu tarihi bir karar, tarihi bir an ve tarihi bir zirve” diye konuştu. Onay belgelerinin mümkün olan en kısa zamanda TBMM’ye sunulacağı sözü verildiğini hatırlatan Stoltenberg, “Ardından tabii ki Türkiye’de parlamento sürecinin başlaması gerekiyor. Dolayısıyla kesin zaman çizelgeleriyle ilgili ayrıntılara girmek bana düşmez” ifadelerini kullandı.
UZLAŞMAYA BAĞLI KALINACAK
Önceki günkü uzlaşma konusunda en çok sorulan iki sorudan biri İsveç’in üye olduktan sonra uzlaşının unsurlarını uygulamaya devam edip etmeyeceği. Stoltenberg, “Hem İsveç’in hem de Türkiye’nin anlaşmaya bağlı kalacağından ve bunun katılımdan sonra da devam edeceğinden kesinlikle eminim” diye konuştu. İkinci soru ise Türkiye’nin ABD’den almak istediği F-16’ların verilen kararda bir etkisi olup olmadığı. Stoltenberg bu konuda da “Türkiye ile ABD arasında F-16 konusunda her türlü diyaloğu memnuniyetle karşılıyorum ancak bu, anlaşmanın bir parçası değil” dedi.
İsveç’in katılımıyla tüm İskandinav ülkeleri modern tarihte ilk kez aynı güvenlik ittifakı içinde yer alacak.
İsveç’in üyeliğinin gerçekleşmesiyle birlikte İskandinav ülkeleri açısından bir ilk yaşanacak. Geçmişte Finlandiya ve İsveç, NATO üyeleri Norveç, İzlanda ve Danimarka’yla yakın bağlar kursa da güvenlik işbirliği belli bir düzeyi aşmamıştı. Gelinen aşamada tüm İskandinav ülkeleri modern tarihte ilk kez aynı güvenlik ittifakı içinde yer alacaklar. Vilnius Zirvesi’nde bir başka ilk daha yaşandı. Geçtiğimiz aylarda üye olan Finlandiya’nın Cumhurbaşkanı Sauli Niinistö ve zirveye “davetli ülke” sıfatıyla katılan İsveç’in Başbakanı Ulf Kristersson, ilk kez zirvenin aile fotoğrafında yer aldı.
UKRAYNA’YA TAKVİM YOK
İsveç’in üyeliğinin öncelikli konu olmaktan çıkması liderlerin, çetin müzakerelerin yaşandığı Ukrayna konusuna odaklanmalarını sağladı. Ukrayna, Rusya’nın başlattığı savaşla birlikte NATO üyeliğinin bir an önce gerçekleşmesini sağlamak amacıyla baskıyı artırdı. NATO, Ukrayna’nın üyeliğine kapıyı yıllar önce araladı. Zirvede bu ülkenin üye olup olmayacağından çok ne zaman üye olacağı masadaydı. Liderler takvim belirlemezken sonuç bildirisinde, “Müttefikler anlaştığında ve koşullar oluştuğunda Ukrayna’yı İttifak’a katılmaya davet edebilecek konumda olacağız” denildi. Bu da Ukrayna’nın hemen ya da savaş bitmeden üye olamayacağı anlamına geliyor.
ABD’DEN F-16 SATIŞINA ONAY GELECEK Mİ
Türkiye’nin İsveç’e NATO vizesi vermesinin ardından gözler ABD Kongresi’ne çevrildi. Ankara F-16 onayı için ne zamandır bekliyor, satış yakın mı?
Ekim 2021’de 40 adet F-16 savaş uçağı alımı talebinde bulunan Ankara, o günden beri satışa izin bekliyor. Beyaz Saray’ın açıktan desteklediği satışı “İsveç şartına” bağlayan Kongre, Finlandiya’nın İttifak’a katılımına onay çıkınca, geçen nisanda Türkiye’ye 259 milyon dolarlık modernizasyon kiti satışına izin vermişti.
20 milyar dolarlık sipariş, Amerikan savunma sanayisi için önemli. Joe Biden yönetimi satışın “Amerikan çıkarlarına uygun olduğu” yönünde Kongre’ye mektup göndermişti. Ekonomik değerinin yanı sıra uzmanlara göre; NATO’nun önemli gücü Türkiye’nin eskiyen filosunun yenilenme ihtiyacı ve Washington Yunanistan’a F-35 satmaya hazırlanırken, iki komşu arasında dengeyi koruma arayışı böyle bir satışı zorunlu kılıyor.
Biden yönetimi F-16’lar ve İsveç meselesini ayrı gördüklerini söylüyor ancak Kongre üyeleri için durum farklı. Nitekim mayıs sonunda Dışişleri Bakanı Antony Blinken, “İsveç’in NATO üyeliği ile F-16 arasında bağlantı kurmuyoruz” demiş ancak “Kongre’nin görüşü ve oyu önemli” diye de eklemişti.
ABD: SÜRECİ İLERLETMEK İSTİYORUZ
Türkiye’nin İsveç’in NATO üyeliğine olur vermesinin ardından Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan, Biden’ın Kongre’ye danışarak satış sürecini ilerleteceğini söyledi. Sullivan, Biden’ın “satışı desteklemek ve süreci ilerletmek konusunda net olduğunu” dile getirdi. Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Matthew Miller de soru üzerine, “Türkiye’ye F-16 satışını desteklediğimizi açıkça beyan ettik. Biz öyle olduğunu düşünmesek de konuyu İsveç’in NATO üyeliğine bağlayan Kongre üyeleri var” dedi.
Türkiye’nin İsveç kararının ardından ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin ile Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler telefonda F-16 tedarikini görüştü. ABD, 2024’teki başkanlık seçimlerine geri sayarken, Kongre üyeleri ve Beyaz Saray’ın dikkati seçimlerle dağılmadan onayın çıkabileceği değerlendiriliyor.
O SENATÖR ŞİMDİ DE BİDEN’DAN GARANTİ İSTEDİ
Beyaz Saray’ın girişimleri ve Ankara’nın İsveç adımına rağmen Kongre’nin itirazı henüz aşılabilmiş değil. Senato Dış İlişkiler Komisyonu’nun Demokrat Partili Başkanı Bob Menendez, Türkiye’ye savaş uçağı temini konusunda “çekincelerinin devam ettiğini” söyledi. Biden yönetiminden, “Türkiye’nin F-16’ları Yunanistan’a karşı kullanmayacağı yönünde garanti” isteyen Menendez, “ancak o şekilde ilerleme sağlayabileceklerini” ifade etti. Menendez daha önce satış için İsveç’e onaya işaret ediyordu. Bu cephede başı çeken Senato’daki Cumhuriyetçiler’in lideri Mitch McConnell’dan ise henüz açıklama gelmedi.
BALTIK DENİZİ NATO GÖLÜ
Finlandiya’nın geçtiğimiz aylarda üye olmasıyla, İsveç’in de Türkiye ve Macaristan’ın onay süreçlerini tamamlamasının ardından İttifak’a katılmasıyla NATO’nun kuzey kanadında belirgin bir değişim yaşanacak. Rusya’nın da erişimi olan Baltık Denizi tamamen NATO ülkeleri tarafından çevrelenecek ve adeta “NATO gölü” halini alacak. Baltık Denizi’nin çevresinde tamamen NATO ülkelerinin olması Rusya’nın bu bölgedeki faaliyetleri üzerinde kısıtlayıcı etki yaratacağı gibi İttifak’ın kuzey bölgesindeki güvenlik ve savunma kapasitesinin artmasını sağlayacak.
RUSYA’DAN ‘TÜRKİYE’YE KÜSMEDİK’ AÇIKLAMASI
Moskova, Ankara’nın NATO zirvesi öncesi İsveç’in üyeliğine yeşil ışık yakmasını itidalli karşıladı. Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, “Ankara’nın Batı askeri ittifakı bünyesinde görev ve sorumlulukları bulunduğunu çok iyi biliyoruz. Bu konuda zaten fazla iyimser değildik. İsveç’in NATO üyeliğine gelince: Şüphesiz karşı önlemler alacağız. Finlandiya’nın NATO’ya kabulünden sonra ne yaptıysak, İsveç ile ilgili de aynısını yapacağız” diye konuştu. Geçen mart sonunda Finlandiya’nın üyeliği kesinleşince Rusya yönetimi, batı sınırlarındaki askeri personel sayısını 140 bine çıkarmış, Belarus’a taktik nükleer silah konuşlandırma kararı almıştı.
TÜRKİYE’YE ‘AB TAVSİYESİ’
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın İsveç’e NATO üyeliği karşılığında Türkiye’nin AB üyelik sürecini hatırlatmasıyla ilgili Peskov, “Avrupa’da hiç kimse Türkiye’yi üye olarak görmek istemiyor. Son gelişmelerden Rusya’nın Türkiye’ye küstüğü anlamı çıkarılmamalı. Karşılıklı çıkarlara dayalı temas noktamız da çok. Dolayısıyla ilişkilerimizi derinleştirmekten vazgeçmiş değiliz” ifadelerini kullandı.
FRANSA’DAN RUS HATLARININ ÖTESİNİ VURABİLECEK FÜZE
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, NATO liderler zirvesinin yapıldığı Vilnius’a ayak basar basmaz, Ukrayna’ya uzun menzilli füzeler vereceklerini açıkladı. Macron gelişmeyi, “Düşünüp kararımızı verdik. Ukrayna’ya cephe gerisindeki askeri hedefleri vurabilecek kapasitede uzun menzilli füzeler veriyoruz. Ukrayna’ya desteğimiz sonuna kadar devam edecek” sözleriyle duyurdu. Askeri uzmanlar söz konusu füzenin 550 km menzile sahip “Scalp” olduğunu belirtirken, bunun İngiliz yapımı “Storm Shadow” seyir füzesine çok benzediği ancak daha uzağı vurabildiği belirtildi.
KREMLİN: ÖNLEM ALACAĞIZ
Bu duyuruya Rusya’dan tepki ise gecikmedi. Kremlin Sözcüsü Peskov, kararı üzüntüyle karşıladıklarını belirterek, “Fransa liderinin hangi füzeden söz ettiğini net olarak bilmiyoruz. Ancak buna son derece olumsuz yaklaşıyoruz. Rusya elbette gereken karşı önlemleri alacaktır” dedi.